Ponad tysiąc unikatowych fotografii, listy żołnierzy podziemia niepodległościowego, dokumenty dotyczące struktury i działalności 3 i 4 pułku Piechoty Legionów AK na Kielecczyźnie – to tylko część zbiorów zgromadzonych przez gen. Antoniego Hedę „Szarego”, legendarnego partyzanta z Gór Świętokrzyskich. Rodzina przekazała je do Archiwum Akt Nowych.
Gen. Antoni Heda „Szary” walczył w kampanii wrześniowej, był żołnierzem Armii Krajowej i dowódcą oddziału partyzanckiego na Kielecczyźnie. – Kilkanaście lat temu zaprosiliśmy generała do nas i nagraliśmy ponadgodzinną relację wideo poświęconą jego historii – wspomina Mariusz Olczak, zastępca dyrektora Archiwum Akt Nowych. Dodaje, że dzięki nawiązaniu kontaktu, teraz Archiwum zyskało cenne zbiory. Wówczas jednak nie wiedziano jeszcze, że generał dysponuje obszerną dokumentacją. – Dowiedzieliśmy się o tym dopiero po jego śmierci, od córki generała, Teresy Hedy-Snopkiewicz – tłumaczy Olczak.
Generał do końca życia był aktywny, organizował i brał udział w wielu uroczystościach i spotkaniach kombatanckich. Zwłaszcza na terenie Kielecczyzny „Szary” był postacią znaną i nadal są tam organizowane uroczystości upamiętniające go. Po śmierci Hedy córka generała liczyła, że dokumentacja przyda się właśnie podczas takich spotkań. Jednak pracownicy Archiwum przekonali ją, by przekazała spuściznę po ojcu do AAN.
– Niedawno Teresa Heda-Snopkiewicz oficjalnie przekazała non profit zbiory do naszego zasobu – dodaje Olczak. Jak podkreśla, wśród najcenniejszych archiwaliów są oryginalne akta 3 i 4 pułku Piechoty Legionów AK, które walczyły na terenie Kielecczyzny. To ponad sto dokumentów dotyczących m.in. struktury i organizacji oddziałów, awansów i odznaczeń żołnierzy, rozkazy i meldunki z działań partyzanckich.
Archiwum otrzymało też cenną teczkę z dokumentacją dotyczącą cichociemnego ppor. Waldemara Szwieca „Robota”, dowódcy zgrupowania działającego w okolicach Końskich. Do historii przeszło zdobycie przez jego oddział we wrześniu 1943 roku miasta Końskie. W teczce są m.in. nieznane zdjęcia „Robota” z okresu wojny i dokumenty osobiste, w tym list do rodziców, w którym wyjaśnia, dlaczego zgłosił się na ochotnika, by zostać zrzuconym do kraju.
Ogromną wartość ma też kolekcja ponad tysiąca fotografii, z których kilkaset pochodzi z okresu II wojny i ukazuje życie w leśnych bazach partyzanckich. Uzupełniają je zdjęcia powojenne z uroczystości kombatanckich, pielgrzymek i obchodów rocznicowych. W przekazanych zbiorach są również dokumenty dotyczące aresztowania po wojnie, śledztwa i pobytu w więzieniu gen. Hedy, a także materiały z czasu stanu wojennego i działalności w środowiskach kombatanckich oraz wspomnienia spisane przez „Szarego”.
Jak zapewnia Olczak, wszystkie te materiały będą dostępne w AAN za kilka miesięcy, gdy zostaną opracowane i zewidencjonowane.
Antoni Heda „Szary” we wrześniu 1939 roku walczył w 12 Dywizji Piechoty, m.in. na Lubelszczyźnie. Potem został komendantem podobwodu Iłża AK, a następnie dowódcą oddziału partyzanckiego AK na Kielecczyźnie. Walczył w składzie zgrupowania por. Jana Piwnika „Ponurego”. Zasłynął zdobyciem niemieckiego więzienia w Starachowicach i uwolnieniem ok. 80 ludzi oraz odbiciem więźniów w Końskich.
Po wojnie „Szary” pozostał w podziemiu niepodległościowym. Jego oddział rozbił w nocy z 4 na 5 sierpnia 1945 roku więzienie UB w Kielcach, skąd uwolniono kilkuset więźniów politycznych. Heda został aresztowany w 1948 roku i skazany na kilkukrotną karę śmierci, zamienioną potem na dożywocie. Zwolniono go w 1956 roku w ramach amnestii. Działał potem w NSZZ „Solidarność”, w stanie wojennym był internowany.
W 2006 roku został awansowany do stopnia generała brygady. Zmarł w 2008 roku.
autor zdjęć: Archiwum Akt Nowych
komentarze